teoretyczno - metodyczne podstawy terapii pedagogicznej, APS, Terapia pedagogiczna
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Teoretyczno – metodyczne podstawy terapii pedagogicznej
dr hab., prof. APS Ewa Kulesza
Terapia pedagogiczna
– Podejmowanie intencjonalnych oddziaływań z wykorzystaniem metod i
środków pedagogicznych w celu usunięcia, ograniczenia lub wyeliminowania różnorodnych
trudności w uczeniu się i zaburzeń funkcjonowania społecznego. Oddziaływania terapeutyczne
obejmują sferę poznawczo – wychowawczą, emocjonalną i społeczną, oraz wiedzę i umiejętności
szkolne (Giermakowska)
– proces organizowania sytuacji wychowawczo – terapeutycznej w oparciu o wcześniejsze
rozpoznanie diagnostyczne
– prowadzi się ją w oparciu o specjalnie dobrane formy, metody i środki o charakterze
psychoterapeutycznym
– szczególne znaczenie ma wyzwalanie pozytywnych zmian motywacyjnych, korygowanie
zaburzonych funkcji i niepelnowartościowych zachowań, usprawnianie funkcji,
kompensowanie braków w oparciu o mocne strony
Zakres terapii pedagogicznej
(w ujęciu B. Kai)
terapia pedagogiczna rozumiana jest jako:
1) Specjalne nauczanie i wychowywanie osób z niepełnosprawnością – jedna z form
rewalidacji
2) Czynnik pomocniczy w psychoterapii stosowany w fazie końcowej
3) Proces ukierunkowany na likwidowanie objawów zaburzeń
4) Proces wspomagania rozwoju i procesu nabywania wiedzy i umiejętności oparty na teoriach
integracji i uczenia się
5) Oddziaływanie terapeutyczne ukierunkowane na osobowość wychowanka osadzone w
realiach procesu wychowawczego
1
Przesłanki ideowe
perspektywa humanistyczna:
– podmiotowość i niepowtarzalność istoty ludzkiej
– rozwój jako proces stawania się człowiekiem
psychologia pozytywna:
– poszukiwanie wewnętrznych zasobów sprzyjających czynników zewnętrznych
Specyfika procesu wychowawczo – terapeutycznego
Oddziaływanie terapeutyczno – wychowawcze różni się od normalnie przebiegającego procesu
wychowania, ponieważ:
1) jest ukierunkowane na jednostkę, która wskutek bądź załamania się dotychczasowego
procesu wychowawczego, bądź indywidualnych właściwości psychofizycznych ma
potencjalnie mniejsze szanse prawidłowego rozwoju niż jej rówieśnicy i wykazuje
zakłócenia przebiegu regulacji kontaktów z otoczeniem
2) przebieg tego procesu jest znacznie bardziej uzależniony od induwidualnych potrzeb i
możliwości jednostki i w związku z tym wymaga poprzedzenia go szczegółową diagnozą
psychopedagogiczną
3) jest oparte na odmiennych zasadach niż proces wychowania, dotyczyu to zwłaszcza
rezygnacji z oceniania, porównywania ze standardami poza indywidualnymi w początkowej
fazie terapii, eliminacji porażek, rywalizacji, napięcia, pośpiechu
4) specyfika jego wpływów polega na leczeniu, naprawczym działaniu na osobowość
wychowanka
5) powinna być prowadzona przez osoby o wysokich kwalifikacjach zawodowych, posiadające
zdolność emapatii, zrownoważenie, wzbudzające zaufanie wychowanka
Cele ogólne terapii pedagogicznej
(Giermakowska)
1) Wczesna diagnoza i interwencja psychologiczno – pedagogiczna wobec dzieci z ryzyka
rozwojowego, całościowa diagnoza dzieci z deficytem rozwojowym i trudnościami w
uczeniu się oraz skuteczne oddziaływania terapeutyczne
2) Wpływanie na osiągnięcie powodzenia szkolnego w rozumieniu dydaktycznym i
społecznym
3) Zapobieganie dezadaptacji osobowościowej, szkolnej, społecznej dzieci z deficytami i
trudnościami szkolnymi
2
4) Kształtowanie właściwych interakcji między osobowych, kształtowanie postaw otwartości i
samoakceptacji
Rodzaj działań naprawczych
(Grzegorzewska)
– kompensacja biologiczna (wzmożenie aktywności jednych narządów przy zmiejszonej
działalności innych – automatyczny mechanizm obronny)
– kompensacja biologiczno – psychiczna (zastępstwo zmysłów przy uszkodzeniu jednego z
nich)
– kompensacja psychospołeczna (wykazuje, że jednostka niepełnosprawna jest lepsza w
jakiejś dziedzinie od innych członków jej grupy równieśniczej)
– kompensacja techniczna np. Protezy
Przeszkodą w osiągnięciu tzw. Normy psychospołecznej są strukturalne bądź funkcjonalne
odchylenia od normy o charakterze pierwotnym i wtórnym.
– korekcja działania zaburzonej funkcji organicznej, psychicznej i psychospołecznej, np.
Korekcja wad postawy, korygowanie wyobrażeń i pojęć, obrazu samego siebie
– usprawnianie funkcji organicznej zarówno uszkodzonych jak i nieuszkodzonych,
psychicznych, psychospołecznych
– dyznamizowanie tj rozbudzanie motywacji u jednostki z zaburzeniami, dysfunkcjami do
podejmowania wysiłku pokonywania trudności
Równorzędność czynników biologicznych i społecznych
czynniki biologiczne (wewnętrzne)
– zadatki organiczne
– własna aktywność i działalność jednostki
czynniki spoleczne (zewnętrzne)
– środowisko
– wychowanie i nauczanie
(Żebrowska 1957, 1986; Szuman 1959, 1964; Przetacznikowa 1978; Przetacznik –
Gierkowska 1988)
Badanie bliźniąt monozygotycznych rozdzielonych i wychowywanych w róźnych warunkach
potwierdzają porównywalny udział czynników genetycznych i środowiskowych w rozwoju
badanych dzieci za: Vasta i in. 1995).
3
Teza o jak najwcześniejszym podjęciu dzialań rehebilitacyjnych
badania potwierdzają, że:
– ośrodkowy układ nerwowy jest bardzo plastyczny we wczesnym okresie rozwojowym
– szybciej dokonuje się generalizacja bodźców
– rodzice nie są jeszcze wypaleni, mają większą motywację do pracy z dzieckiem
Teza o pierwotnych i wtornych zaburzeniach
Tezę tę sformułował L.S Wygotski w latach 20.XX wieku. Teza ta koresponduje z koncepcją
M.Kościelskiej dotyczącą patologizacji rozwoju.
Pierwotne zaburzenia mają podłoże organiczne i są stosunkowo trwałe, dlatego też środki
medyczne i pedagogiczne są malo skuteczne.
Wtorne zaburzenia powstają w toku rozwoju człowieka i są uwarunkowane czynnikami
społecznhymi, specyficzną pozycją zajmowaną przez dziecko w środowisku społecznym. Są zatem
bardziej podatne na pedagogiczne oddziaływania. Głównym celem pracy pedagoga jest
zapobieganie wtórym zabórzeniom, korygowanie, kompensowanie i usprawnianie.
Teza o sensytywnych okresach w rozwoju
– badania wykazały, że w rozwoju człowieka są okresy bardzo wrażliwe na działanie
określonych bodźców (Lorenz – wdrukowanie/ przywiązanie emocjonalne u gąsiąt).
– Okres sensytywny to okres rozwojowy, w którym nauczenie sie danych zachowań jest
najłatwiejsze.
WNIOSEK: NAUCZANIE JEST NAJBARDZIEJ SKUTECZNE, GDY WYKORZYSTUJE
OKRESY SENSYTYWNE.
(LATERALIZACJA – kształtowanie wiodącej funkcji jednej z półkul mózgowej)
Teza o skuteczności oddziaływań w obrębie srtefy najbliższego rozwoju
nauczanie wyprzedza rozwój (SNR)
teoria strefy najbliższego rozwoju L.S Wygotskiego
1.
Strefa aktualnego rozwoju
– zdolności wykrystalizowane/ wkształtowane pozwalają na
samodzielne rozwiązywanie problemow.
4
2.
Strefa najbliższego rozwoju
– zdolności dopiero się kształtują, problem może być
rozwiązany z pomocą bardziej doświadczonego partnera.
Teza o wiodącej roli dorosłego w procesie rozwoju dziecka z zaburzeniami
wychowywanie i nauczanie – wiodące czynniki rozwoju dziecka z zaburzeniami
Spoleczno – kulturowa teoria rozwoju poznawczego L.S Wygotskiego:
– rozwoj jest efektem procesu społeczno – wychowawczego;
– dziecko uczy się dzięki doświadczeniom zdobywanym w trakcie rozwiązywania zadań przy
udziale bardziej doświadczonego partnera społecznego;
– interakcja przybiera wiele róźnych form, ale szczególne znaczenie ma komunikacja
językowa (Wygotski 2004, Vasta, Haith, Miller 1995, s. 50 – 52).
Teza o wiodącym rodzaju działalności
optymalny rozwój zachodzi w nurcie wiodącej działalności
teoria dzialania Leontiewa
Jednym z wyznaczników danego okresu rozwojowego jest wiodący rodzaj działalności,
definiowany jako ta "działalność, której rozwój warunkuje najważniejsze zmiany w
procesach psychicznych i psychologicznych właściwościach osobowości dziecka na danym
etapie jego rozwoju" (Leontiew 1981, s.515).
Organizm posiada olbrzyumie możliwości kompensacyjne
– jedno z podstawowych dziąłań naprawczych pedagogiki specjalnej – kompensacja – poilega
na omijaniu słabych punktów, tzw. Punktów achillesowych i wykorzystywaniu w
rehebilitacji mocnych punktów - tzw punktów archimedesowych – oraz poszukiwaniu dróg
okrężnych, tworzeniu mechanizmów zastępujących uszkodzone funkcje (grzegorzewska,
sękowska, Wygotski)
Rozwój umysłowy przebiega w oparciu o mechanizm interioracji
Techniki myślenia i rozwiązywania problemów przyswajane przez dziecko w procesie
internalizacji (Galperin, Piaget, Wygotski)
Rozwój przebiega od czynności materialnych (zewnętrznych) do czynności umysłowych
(wewnętrznych) poprzez mechanizm interioracji.
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]