technik artykul 2011 04 33286, 4-2011
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
PRACA
I
ZDROWIE
N
OWOCZESNY
T
ECHNIK
D
ENTYSTYCZNY
lic. tech. dent. Damian Budny
Techniku uważaj na zakażenia
W
ielu z nas otrzymuje
W pracy przedstawię nieco bliżej jedną
z wielu chorób, jakie mogą przytrafić
się technikowi dentystycznemu, je-
śli nie zachowa właściwych środków
ostrożności podczas pracy z potencjal-
nym źródłem zakażenia.
a także przez kontakt z wydzielinami
osoby chorej. Czas wylęgania to 2-6 ty-
godni. Początkowo wirus namnaża się
w przewodzie pokarmowym, następ-
nie trafia do krwi i dalej do wątroby,
powodując jej zapalenie i wystąpienie
objawów chorobowych.
Od 1997 roku Narodowy Instytut
Zdrowia Publicznego prowadzi rejestr
zachorowań na WZW typu A, wcze-
śniej wyróżniano jedynie zachorowa-
nia na WZW typu B. W roku 2010 od-
notowano w Polsce około 150 przypad-
ków zachorowania na WZW typu A,
a w okresie od stycznia do lipca 2011
roku około 35 przypadków. W Polsce
wzrost zachorowań na WZW typu A
można powiązać m.in. z okresami wy-
stępowania powodzi czy ze stopnio-
wym w ostatnich latach zanikiem od-
porności na tę chorobę wśród dzieci.
Szczególnie duże ryzyko towarzyszy
wyprawom do krajów Afryki, Amery-
ki Południowej i Środkowej, Azji oraz
wysp na Pacyfiku. Największa świa-
towa epidemia miała miejsce w Szan-
ghaju w 1988 roku, przynosząc 300 000
przypadków zachorowań i 47 zgo-
nów z powodu ostrej niewydolności
wątroby.
Naturalny rezerwuar i źródło zakaże-
nia stanowi człowiek wydalający wirus
z gabinetu wyciski
oraz prace protetyczne pobru-
dzone i niezdezynfekowane,
z krwią i śliną pacjentów.
Warto wiedzieć, jakie zagroże-
nia niosą ze sobą takie prace.
E
TIOLOGIA
Wystąpienie zachorowań na WZW
wiąże się z zakażeniem wirusami nale-
żącymi do wirusów hepatotropowych.
Można wyróżnić pięć typów wiruso-
wego zapalenia wątroby. Do zakażeń
związanych z typem A i E dochodzi
na drodze pokarmowej, natomiast ty-
pami B, C oraz D przez naruszenie cią-
głości powłok skórnych oraz kontakt
z krwią osoby zakażonej lub nosiciela.
Wśród wymienionych typów jedynie
typ B posiada materiał genetyczny
w postaci kwasu DNA, natomiast u po-
zostałych typów materiał genetyczny
stanowi kwas RNA.
W
IRUSOWE
ZAPALENIE
WĄTROBY
TYPU
A
I
E
Typ A wirusowego zapalenia wątroby
zwany jest również żółtaczką pokar-
mową. Do zakażenia dochodzi przez
spożycie wody pitnej zanieczyszczo-
nej wirusami, zjedzenie produktów
spożywczych umytych w takiej wodzie,
76
PRACA
I
ZDROWIE
4
/2011
HAV wraz z kałem. Wirus wykazuje wrażliwość na kwas
solny i formalinę, ginie podczas autoklawowania, gotowa-
nia oraz pod wpływem promieniowania UV. Przechorowa-
nie WZW typu A powoduje uodpornienie danej osoby, nie
stwierdzono nosicielstwa wirusa HAV powodującego tę cho-
robę. Powikłaniem WZW typu A, rzadko występującym, jest
piorunujące zapalenie wątroby, z którym wiąże się bardzo
poważne rokowanie co do życia chorego.
Według danych WHO na świecie żyje około 2 biliony
osób zainfekowanych wirusem HBV, a około 350 milionów
to przewlekli nosiciele. Wirus HBV ginie w procesie autokla-
wowania. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego publikuje
dane dotyczące zachorowań na WZW typu B od 1995 roku.
W okresie od 1995 r. do 2009 r. prowadzono rejestr łączny,
a od 2010 roku wyszczególniono w statystykach przypadki
ostre i przewlekłe. W ciągu 2010 roku odnotowano w Polsce
150 ostrych i 1484 przewlekłe przypadki, a w okresie od stycz-
nia do lipca 2011 roku 71 ostrych i 721 przewlekłych przy-
padków WZW typu B. Regularny spadek liczby zachorowań
na WZW typu B następuje dzięki wprowadzeniu obowiązko-
wego szczepienia i tym samym zwiększanie odporności popu-
lacji. Jak pokazują dane epidemiologiczne, obecnie w Polsce
liczba rejestrowanych przypadków zachorowań na WZW
typu B utrzymuje się na stały poziomie około 1500 rocznie.
Wirusowe zapalenie wątroby typu C zwane jest również
żółtaczką potransfuzyjną. Choroba rozprzestrzenia się przez
kontakt osoby zdrowej z krwią chorego przy jednoczesnym
naruszeniu ciągłości powłok ciała (m.in. badania endosko-
powe, zabiegi chirurgiczne, stomatologiczne). Zakażenia
na drodze matka–noworodek występują sporadycznie.
Ryzyko zakażenia wirusem HCV jest stosunkowo wyższe
u osób zarażonych wirusem HIV. W większości przypadków
(wg WHO 4 na 5) organizm nie jest w stanie unieszkodli-
wić wirusa i po upływie wielu lat (nawet 30) od zakażenia
może dojść do upośledzenia czynności wątroby, a w dalszej
Grupy podwyższonego ryzyka
• dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym;
• osoby podróżujące do krajów, gdzie występuje duża zapa-
dalność na WZW typu A;
• personel medyczny;
• chorzy na hemofilię oraz na przewlekłe choroby wątroby
(głównie WZW typu B i C);
• osoby zatrudnione przy produkcji i rozprowadzaniu żyw-
ności;
• osoby z terenów zagrożonych wybuchem epidemii;
• pracownicy służb miejskich (wodociągi, kanalizacja,
oczyszczanie), a także służby skoszarowane, jak wojsko
czy policja.
WZW typu E powodowane jest wirusem HEV, który
w środowisku rozprzestrzenia się podobnie jak wirus HAV.
Te same obszary na świecie, dla których występuje podwyż-
szona zapadalność na WZW typu A, są miejscami, gdzie wy-
stępuje dużo zachorowań na WZW typu E. Czas wylęgania
to 3-8 tygodni, zapadalność jest większa u osób młodych
i w średnim wieku. U kobiet w ciąży zachorowanie na WZW
typu E może wiązać się z przedwczesnym porodem lub po-
ronieniem. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego nie
prowadzi odrębnej statystyki dla zachorowań na WZW
typu E w Polsce.
W
IRUSOWE
ZAPALENIE
WĄTROBY
TYPU
B, C, D
Wirusowe zapalenie wątroby typu B zwane jest również żół-
taczką wszczepienną. Do zakażenia wirusem HBV docho-
dzi przez kontakt z krwią oraz wydzielinami osoby chorej
lub nosiciela w połączeniu z naruszeniem ciągłości powłok
ciała. Do zakażenia może dojść m.in. podczas zabiegów ko-
smetycznych, fryzjerskich, stomatologicznych, tatuażowa-
nia, przy transfuzji krwi i produktów pochodnych, przez
kontakty seksualne (bez prezerwatywy), a przy porodzie
dziecko może zarazić się od matki. Okres wylęgania wynosi
od 6 tygodni do 6 miesięcy. Znakomita większość (około
90%) przypadków zakażenia kończy się samoistnym wyle-
czeniem.
Powikłaniami przewlekłej postaci wirusowego zapalenia
wątroby typu B są marskość, niewydolność i rak pierwotny
wątroby oraz zgon. Rejonami na świecie, w których notuje
się wysoki poziom zakażeń, są kraje Afryki, Azji, pewne
obszary obu Ameryk, dużą ostrożność należy zachować, od-
wiedzając kraje basenu Morza Śródziemnego. Wirus HBV
jest około 50-100 razy bardziej zakaźny niż wirus HIV, rów-
nież w porównaniu z wirusem zapalenia wątroby typu C
wirus HBV wykazuje większą zakaźność.
77
PRACA
I
ZDROWIE
N
OWOCZESNY
T
ECHNIK
D
ENTYSTYCZNY
10000
WZW B
WZW C
WZW B+C
8000
6000
4000
2000
0
1995
1997
1999
2001
2003
2005
2007
2009
Liczba zachorowań na WZW typu B, C oraz WZW B+C w latach 1995-2010 w Polsce
4500
4000
3500
3000
2500
2000
1500
1000
500
0
1997
1999
2001
2003
2005
2007
2009
Liczba zachorowań na WZW typu A w latach 1997-2010 w Polsce
konsekwencji może (choć raczej rzad-
ko) pojawić się marskość lub nowotwór
wątroby.
Wirus HCV został poznany dopiero
w 1989 roku, a badania dawców krwi
na jego obecność wykonuje się dopiero
od połowy 1992 roku. W roku 2009 miała
miejsce zmiana definicji przypadku za-
chorowania na WZW typu C. Według da-
nych WHO na świecie jest około 130-170
milionów ludzi zarażonych HCV, a rocz-
nie około 350 000 umiera z powodu cho-
rób wątroby spowodowanych przez ten
wirus. Narodowy Instytut Zdrowia Pu-
blicznego prowadzi rejestr zachorowań
na WZW typu C w Polsce. W roku 2010
według definicji przypadku z 2005 roku
było 1941 zachorowań, a według defini-
cji przypadku z 2009 roku – 2178 zacho-
rowań. W okresie od stycznia do lipca
2011 roku wg definicji z 2005 roku od-
notowano 1073 przypadki, a wg defini-
cji z 2009 roku 1061 przypadków. Za-
chorowania na WZW typu C ze wzglę-
du na skąpoobjawowy przebieg bywają
również określane mianem cichej epide-
mii. Wirus HCV ginie w temperaturze
140°C, w procesie sterylizacji, jest także
wrażliwy na większość środków dezyn-
fekcyjnych, np. chlor.
Grupy podwyższonego ryzyka
• osoby poddane transfuzji krwi i jej
produktów lub przeszczepom przed
wprowadzeniem badań krwi dawców
na obecność wirusa HCV;
• osoby używające zakażonych narzędzi
(np. igły);
• osoby poddawane przez długi czas he-
modializie;
• personel medyczny;
• osoby zarażone wirusem HIV.
78
4
/2011
Wirus HDV, aby móc się namnażać,
potrzebuje obecności wirusa HBV. Za-
tem do zakażenia tym wirusem może
dojść w dwojaki sposób. Pierwsza
możliwość to jednoczesne zakażenie
wirusami HBV i HDV, druga to nadka-
żenie wirusem HDV przy istniejącym
już zakażeniu wirusem HBV. Droga
szerzenia tego wirusa jest podobna jak
w przypadku wirusa zapalenia wątro-
by typu B. Obecnie szacuje się, iż około
18 milionów nosicieli HBV jest zakażo-
nych również wirusem HDV. W Polsce
nie prowadzi się żadnego rejestru, który
wyszczególniałby zakażenia wirusem
HDV.
znajdują się w kalendarzu szczepień
obowiązkowych i zaczynają się w pierw-
szej dobie życia. Szczepienia przeciw
WZW typu B są również obowiązkowe
dla pracowników służby zdrowia oraz
uczniów szkół medycznych. Wykonuje
się też szczepienie pacjentów (o ile nie
byli wcześniej szczepieni) przed pla-
nowanymi zabiegami chirurgicznymi.
Pełne szczepienie obejmuje trzy dawki
podawane w schemacie 0-1-6 miesięcy.
Szczepionka przeciw WZW typu B jest
dostępna od 1981 roku. Mówiąc o pro-
filaktyce WZW typu B, należy również
pamiętać o zachowaniu należytych
środków bezpieczeństwa i ochrony oso-
bistej (stosowanie rękawiczek jednora-
zowych, dezynfekcja wycisków).
W przypadku WZW typu C nie zostały
jeszcze opracowane szczepionki dające
odporność na zachorowanie. Zakażenie
jednym typem wirusa HCV nie daje od-
porności na zakażenie innymi szczepa-
mi. Niezmiernie ważna jest zatem dba-
łość o ochronę osobistą oraz właściwą
sterylizację sprzętu medycznego, a tam
gdzie to możliwe, stosowanie narzędzi
jednorazowych.
Zazwyczaj zakażeniu wirusem nie to-
warzyszą wyraźne objawy, co powoduje
trudności w rozpoznaniu choroby. Skie-
rowanie na refundowane przez NFZ
badanie serologiczne, mające określić
obecność wirusa HCV, można otrzymać
od lekarza chorób zakaźnych, jak rów-
nież można zgłosić się do laboratorium
analitycznego i wykonać takie badanie
odpłatnie.
Profilaktyka zakażeń wirusem HDV
możliwa jest poprzez szczepienia
ochronne przeciw WZW typu B.
W przypadku szczepień ochronnych,
które mają dotrzeć do szerokiej masy
społeczeństwa, co roku organizowana
jest ogólnopolska akcja profilaktyczna
„Żółty tydzień”. Cel akcji to uświadomie-
nie społeczeństwu, jakie zagrożenia dla
zdrowia i życia wiążą się z wirusowym
zapaleniem wątroby typu A i B. W cza-
sie akcji można również rozpocząć
szczepienie ochronne przeciw WZW
typu A i B. Lista placówek biorących
udział w akcji znajduje się na stronie
www.zoltytydzien.pl.
P
ROFILAKTYKA
Szczepienia przeciw WZW typu A nie
znajdują się w zestawie szczepień obo-
wiązkowych. Są one jednak zalecane
przez Główny Inspektorat Sanitarny.
Szczepienie może odbyć się jedynie
przeciw WZW typu A lub być skoja-
rzone ze szczepieniem przeciw WZW
typu B. Pełne szczepienie monowalent-
ne (tylko przeciw WZW typu A) składa
się z dwóch dawek podanych w odstę-
pie 6-12 miesięcy. W kraju mamy za-
rejestrowane trzy szczepionki przeciw
WZW typu A. Szczepionka przeciw
WZW typu A powstała w 1992 roku.
Profilaktykę zakażeń wirusem HAV na-
leży również rozumieć jako spożywanie
wody i pożywienia z pewnych źródeł,
zwłaszcza w czasie pobytu w rejonach
świata szczególnie zagrożonych wystę-
powaniem WZW typu A.
Nie powstała dotychczas szczepionka
przeciw WZW typu E, a jedynym spo-
sobem zapobiegania zachorowaniu jest
uważne przestrzeganie zasad higieny za-
równo osobistej, jak i żywności.
Szczepienia przeciw WZW typu B
na początku lat 90. były jedynie szcze-
pieniami zalecanymi. Początkowo
szczepiono wybrane grupy osób (m.in.
niemowlęta matek zarażonych HBV,
personel medyczny, osoby z zaplano-
wanymi zabiegami operacyjnymi).
Od 1994 roku zaczęto masowe szczepie-
nia niemowląt i noworodków, począw-
szy od województw z najgorszą sytuacją
epidemiologiczną w zakresie WZW
typu B. Obecnie szczepienia przeciw
wirusowemu zapaleniu wątroby typu B
Piśmiennictwo dostępne w redakcji.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]