teorie(1), Pedagogika materiały
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
WSPìýCZESNE TEORIE ZDOLNOĺCI
TRìJPIERĺCIENIOWY MODEL ZDOLNOĺCI JOSEPHA S. RENZULLIEGO
U osb wybitnie zdolnych wystħpuje Ļcisþa interakcja miħdzy trzema zespoþami cech:
- ponadprzeciħtnĢ inteligencjĢ lub ponadprzeciħtnymi uzdolnieniami kierunkowymi
(np. kompozytorskie, baletowe, rzeŅbiarskie, naukowe),
- wysokim stopniem zaangaŇowania w zadanie,
- wysokim poziomem zdolnoĻci twrczych (dywergencyjncych).
Uzdolnienia kierunkowe Î umoŇliwiajĢ specjalny rodzaj aktywnoĻci. MoŇna je podzielię na
jeszcze bardziej specyficzne. ZwiĢzane sĢ one z wyŇszĢ niŇ przeciħtna inteligencjĢ.
ZaangaŇowanie Î wykonywanie zadaı zwiĢzane jest z takimi wþaĻciwoĻciami osobowoĻci
jak:
- motywacja,
- fascynacja,
- uporczywoĻę,
- wytrzymaþoĻę,
- ciħŇka praca,
- samozaparcie w ęwiczeniach,
- pewnoĻę siebie,
- wiara w swoje zdolnoĻci,
- wiara w wykonywana pracħ.
ZdolnoĻci twrcze:
- pþynnoĻę, giħtkoĻę, oryginalnoĻę myĻlenia,
- ciekawoĻę badawcza,
- poszukiwanie przygd i gier umysþowych,
- preferencja ryzyka w myĻleniu i dziaþaniu,
- wraŇliwoĻę na szczegþy,
- estetyzm w rozwiĢzywaniu problemw,
- gotowoĻę na odbir bodŅcw zewnħtrznych,
- tworzenie wþasnych idei,
- wraŇliwoĻę na odczucia.
Inteligencja, uzdolnienia kierunkowe oraz twrczoĻę (zdolnoĻci dywergencyjne) decydujĢ
o jakoĻci i poziomie wytworw oraz dziaþania. Czynnik ázaangaŇowanie w pracħÑ umoŇliwia
twrcze dziaþanie.
Rys. 1. TrjpierĻcieniowy model zdolnoĻci J. S. Renzulliego.
WIELOCZYNNIKOWY MODLE ZDOLNOĺCI FRANZA MONKSA
Rozwj zdolnoĻci jest wynikiem interakcji takich podstawowych czynnikw jak:
- uzdolnienia oglne i uzdolnienia specjalne,
- czynniki motywacyjne i osobowoĻciowe,
- Ļrodowisko (rodzina, szkoþa, grupa rwieĻnicza).
W przypadku, gdy ktryĻ z czynnikw nie wspþdziaþa z pozostaþymi wystħpuje utrudnienie
bĢdŅ hamowanie rozwoju zdolnoĻci.
Rys. 2. Wieloczynnikowy model zdolnoĻci F. Monksa.
MODEL ZDOLNOĺCI ABRAHAMA J. TANNENBAUMA
Wybitne zdolnoĻci pojawiajĢ siħ w efekcie interakcji nastħpujĢcych piħciu czynnikw:
- zdolnoĻci oglne,
- uzdolnienia kierunkowe,
- czynniki Ļrodowiskowe,
- cechy osobowoĻci (temperament, emocjonalnoĻci, itp.),
- czynnik áprzypadkuÑ.
Rys. 3. Model zdolnoĻci A. J. Tannenbauma.
KOINCYDENTALNA TEORIA ZDOLNOĺCI DAWIDA H. FELDMANA
Rozwj zdolnoĻci, zwþaszcza wybitnych uzdolnieı, uwarunkowany jest wieloma czynnikami
(áwektoramiÑ). Wektory te zwiĢzane sĢ z:
- biologicznym wyposaŇeniem organizmu,
- indywidualnymi warunkami psychologicznymi,
- kondycjĢ fizycznĢ jednostki (higiena, odŇywianie),
- kontekstem rodzinnym (liczba dzieci, kolejnoĻę urodzeı, tradycje rodzinne),
- kontekstem kulturowym,
- miejscem zamieszkania (miasto, wieĻ),
- sytuacjĢ ekonomicznĢ,
- sytuacjĢ politycznĢ,
- systemami edukacyjnymi,
- systemami religijnymi i Ļwieckimi.
WaŇnĢ rolħ odgrywajĢ takŇe wydarzenia przypadkowe mogĢce mieę wpþyw na Ňycie
i twrczoĻę osoby uzdolnionej.
Istotnymi warunkami sprzyjajĢcymi rozwojowi wybitnych zdolnoĻci sĢ takŇe:
- gþħbokie zainteresowanie,
- zdobywanie wiedzy,
- rozwijanie umiejħtnoĻci w zakresie wybranej dyscypliny.
Rys. 4. Wektory koincydentalnych siþ D. H. Feldmana.
MODEL ROZWOJU UZDOLNIEİ DAWIDA H. FEDMANA /MODEL U Î U/
Rozwj jednostki polega na przechodzeniu przez kolejne stadia (áregionyÑ) od poziomu
Uniwersalnego do poziomu Unikatowego.
Etap rozwoju
Charakterystyka
Etap uniwersalny - U
Dotyczy rozwoju kaŇdego dziecka. PodstawĢ
tej fazy jest wyposaŇenie biologiczne. Na jego
bazie rozwijajĢ siħ zdolnoĻci myĻlenia
logicznego. Istotne znaczenie ma takŇe
Ļrodowisko zewnħtrzne (spoþeczne).
Etap przyswajania kultury Î Inkulturacja - C
Jednostka uczy siħ wartoĻci wytwarzanych
przez ludzi z danego krħgu kulturowego.
Etap wyboru dziedziny Î D - B
Jednostka osiĢga doskonaþoĻę w wybranej
przez siebie dyscyplinie. Jest to etap dostħpny
znacznie mniejszej liczbie osb. Jednostka
uczy siħ pewnych specyficznych umiejħtnoĻci
zwiĢzanych z konkretnĢ dyscyplinĢ.
Jednostka wybiera wĢskĢ, ukierunkowanĢ
specjalizacjħ zwiĢzanĢ z jej zdolnoĻciami
i talentami (ácudowne dzieciÑ, doroĻli
o bardzo wĢskich specjalizacjach).
Etap idiosynkratyczny - I
Kraıcowe stadium rozwoju uzdolnieı
kierunkowych. Jednostki osiĢgajĢc ten etap sĢ
twrcze Î wytwarzajĢ idee, wartoĻci,
koncepcje.
Etap unikatowy - UQ
Rys. 5. Model rozwoju jednostki U-U D. H. Feldmana.
PIRAMIDA TALENTU JANE PIIRTO
OsobowoĻę stanowi bazħ umoŇliwiajĢcĢ rozwj uzdolnieı czþowieka. Do cech osobowoĻci
waŇnych dla rozwoju talentu naleŇĢ m.in.:
- odczucia,
- intuicja,
- tolerancja na rŇnorodnoĻę,
- myĻlenie twrcze,
- wyobraŅnia,
- pasja,
- uporczywoĻę.
ZdolnoĻci intelektualne potrzebne do funkcjonowania w konkretnej dyscyplinie aktywnoĻci
mieszczĢ siħ w obszarze IQ = 90 Î 180.
Uzdolnienia kierunkowe to np. muzyczne, teatralne, matematyczne, itp.
áSþoıcaÑ oĻwietlajĢce talent to:
- dom,
- szkoþa,
- wsplnota i kultura,
- rŇnice pþci,
- dziedzicznoĻę,
- przypadek.
DziaþajĢ one jako stymulatory albo inhibitory rozwoju.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]