terapia ped. up. um., ✹ PEDAGOGIKA + materiały do pracy z dziećmi, ✹Terapia pedagogiczna✹
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Studium Doskonalenia Kadr
Radom ul. Traugutta 61,
tel. / fax (048) 340 24 40, 340 22 18
e-mail: sdk5@wp.pl www.sdk.edu.pl
N A U C Z Y C I E L S K I
B I U L E T Y N M E T O D Y C Z N Y
mgr Marta Olejarczyk - Chmielewska
Terapia pedagogiczna jako rodzaj
oddziaływa
ı
wychowawczych i dydaktycznych
w pedagogice dzieci upo
Ļ
ledzonych umysłowo.
W pedagogice specjalnej terapia pedagogiczna bywa traktowana jako jedna z form walki
z upo
Ļ
ledzeniem. Polega ona na wykorzystywaniu specjalnych metod i organizacji post
ħ
powania
pedagogicznego, a tak
Ň
e specjalnie stworzonych warunków do przygotowania dzieci i młodzie
Ň
y
upo
Ļ
ledzonej umysłowo do u
Ň
ytecznej pracy i
Ň
ycia w społecze
ı
stwie.
Jednym z rodzajów w pedagogice specjalnej jest terapia pedagogiczna czyli
oddziaływanie za pomoc
Ģ
Ļ
rodków pedagogicznych (wychowawczych i dydaktycznych)
na osob
ħ
niepełnosprawn
Ģ
umysłowo.
Terapia pedagogiczna stanowi interwencj
ħ
wychowawcz
Ģ
, maj
Ģ
c
Ģ
na celu spowodowanie
pozytywnych zmian w zakresie sfery poznawczej i emocjonalno - motywacyjnej.
Terapia pedagogiczna bliska jest poj
ħ
ciu – rewalidacja, która odnosi si
ħ
do kształcenia
i wychowywania dzieci i młodzie
Ň
y z odchyleniami od normy.
W ramach rewalidacji stosuje si
ħ
obok innych form oddziaływania wła
Ļ
nie terapi
ħ
pedagogiczn
Ģ
. Zdaniem Kirejczyka ,, …terapia pedagogiczna, specjalne wychowanie i nauczanie
upo
Ļ
ledzonych, zajmuje si
ħ
tym jednostkami, u których mimo ró
Ň
norodnych form zapobiegania
wyst
Ģ
piło upo
Ļ
ledzenie i których nie udało si
ħ
w drodze leczenia przywróci
ę
do grona ludzi
normalnych” (Kirejczyk 1977).
Podmiotem terapii pedagogicznej jest nauczyciel terapeuta, wyposa
Ň
ony w wiedz
ħ
,
umiej
ħ
tno
Ļ
ci i predyspozycje potrzebne w tego rodzaju pracy, a tak
Ň
e osoba upo
Ļ
ledzona
umysłowo poniewa
Ň
jej aktywno
Ļę
i zaanga
Ň
owanie w przezwyci
ħŇ
enia trudno
Ļ
ci rozwojowych
jest niezb
ħ
dnym warunkiem efektywno
Ļ
ci podejmowanych działa
ı
.
Terapia pedagogiczna w pedagogice specjalnej, a dokładniej oligofrenopedagogice
jest jednym z działów pedagogiki specjalnej zajmuj
Ģ
cym si
ħ
nauczaniem i wychowaniem
jednostek upo
Ļ
ledzonych umysłowo.
Upo
Ļ
ledzenie umysłowe zwane tak
Ň
e niedorozwojem umysłowym lub oligofreni
Ģ
jest poj
ħ
ciem bardzo szerokim i ró
Ň
nie definiowanym.
Ogólnie przyjmuje si
ħ
,
Ň
e jest to stan obni
Ň
onej sprawno
Ļ
ci umysłowej w stosunku
do stanu normalnego, charakteryzuj
Ģ
cy si
ħ
niedorozwojem lub zaburzeniami procesów
percepcyjnych, uwagi, pami
ħ
ci i my
Ļ
lenia w wyniku procesów patologicznych. (J. Sowa 1998).
Niektóre definicje upo
Ļ
ledzenia umysłowego doł
Ģ
czaj
Ģ
do tego tak
Ň
e zaburzenia
w przystosowaniu społecznym.
J. Kostrzewski okre
Ļ
la upo
Ļ
ledzenie umysłowe jako ,,istotnie ni
Ň
szy od przeci
ħ
tnego
ogólny poziom funkcjonowania intelektualnego, wyst
ħ
puj
Ģ
cy ł
Ģ
cznie z upo
Ļ
ledzeniem
w zakresie przystosowania si
ħ
, wi
ĢŇĢ
cy si
ħ
ze zmianami w o
Ļ
rodkowym układzie nerwowym”
(Kostrzewski 1978). Przy czym istotnie ni
Ň
szy poziom od przeci
ħ
tnego oznacza ni
Ň
szy o dwa
odchylenia standardowe.
Podsumowuj
Ģ
c jest to jednostka, która bez pomocy specjalnej nie mo
Ň
e osi
Ģ
gn
Ģę
celów
kształcenia i nale
Ň
ytego stopnia samodzielno
Ļ
ci społecznej w konsekwencji oddziaływa
ı
, metod
i
Ļ
rodków stosowanych w odniesieniu do jednostek normalnych. (J. Sowa 1998).
Upo
Ļ
ledzenie umysłowe spowodowane jest pewnymi ograniczeniami i funkcjonalnymi
zmianami w mózgu, zwłaszcza w korze mózgowej.
Ogólnie przyczyny jego dzielimy na pierwotne (do których nale
ŇĢ
przyczyny genetyczne)
i wtórne (nale
ŇĢ
czynniki, które maj
Ģ
wpływ na kor
ħ
mózgow
Ģ
przed narodzeniem dziecka,
w czasie urodzenia dziecka i po urodzeniu dziecka).
Upo
Ļ
ledzeni umysłowe ma totalny charakter (dotyczy całej jednostki), jest zaburzeniem
trwaj
Ģ
cym przez całe
Ň
ycie, ma posta
ę
bardzo zło
Ň
on
Ģ
, jest kategori
Ģ
dynamiczn
Ģ
(rozwój
2
jednostki mo
Ň
e ulec pozytywnym zmianom, zwłaszcza pod wpływem odpowiednich działa
ı
stymuluj
Ģ
cych rozwój).
W obr
ħ
bie tej problematyki istnieje wiele terminów bliskoznacznych, takich jak:
niedorozwój umysłowy, obni
Ň
ona sprawno
Ļę
umysłowa, oligofrenia, zwolnione tempo rozwoju,
ot
ħ
pienie, trudno
Ļ
ci w uczeniu si
ħ
, niepełnosprawni, sprawni inaczej lub dziecko o obni
Ň
onej
sprawno
Ļ
ci edukacyjnej. Nie wszystkie te terminy mog
Ģ
by
ę
u
Ň
ywane zamiennie. Zgodnie
z decyzj
Ģ
Komitetu Ekspertów
ĺ
wiatowej Organizacji Zdrowia z 1967 r., zamiennie mo
Ň
na
u
Ň
ywa
ę
nast
ħ
puj
Ģ
cych okre
Ļ
le
ı
: upo
Ļ
ledzenie umysłowe, niedorozwój umysłowy (oligofrenia)
oraz ni
Ň
sza (obni
Ň
ona) sprawno
Ļę
umysłowa (Borzyszkowa 1985, za; Kott 1999).
Upo
Ļ
ledzenie lub niedorozwój umysłowy mo
Ň
e mie
ę
ró
Ň
ne stopnie. W 1968 r.
ĺ
wiatowa
Organizacja Zdrowia przyj
ħ
ła czterostopniow
Ģ
klasyfikacj
ħ
upo
Ļ
ledzenia umysłowego opart
Ģ
na
ilorazie inteligencji (I.I). Jej podstaw
ħ
stanowi skala o
Ļ
redniej 100 i odchyleniu standardowym
16. Stopnie te s
Ģ
nast
ħ
puj
Ģ
ce:
•
Lekki niedorozwój umysłowy i ilorazie inteligencji od 52 – 67;
•
Umiarkowany niedorozwój umysłowy o ilorazie inteligencji 0d 36 – 51;
•
Znaczny niedorozwój umysłowy o ilorazie inteligencji od 20 – 35;
•
Gł
ħ
boki niedorozwój umysłowy o ilorazie inteligencji od 0-19;
(S
ħ
kowska 1982, za: Sowa 1998)
U dzieci upo
Ļ
ledzonych umysłowo znacznie cz
ħĻ
ciej wyst
ħ
puj
Ģ
ró
Ň
ne wady wzroku
i słuchu, upo
Ļ
ledzenie narz
Ģ
du ruchu, zaburzenia mowy oraz niektóre choroby, np. padaczka.
Charakterystyka dziecka upo
Ļ
ledzonego w stopniu lekkim
jest bardzo trudna gdy
Ň
defekty intelektualne nie s
Ģ
tak widoczne jak u upo
Ļ
ledzonych w stopniu umiarkowanym
i znacznym. Niemniej mimo tych trudno
Ļ
ci mo
Ň
na ustali
ę
pewne cechy typowe dla upo
Ļ
ledzenia
umysłowego w stopniu lekkim. Odnosi si
ħ
ona zarówno do indywidualnego przypadku, jak ta
Ň
do cz
ħ
sto dokonywanej oceny ogólnej (dotycz
Ģ
cej typowych cech zwi
Ģ
zanych z upo
Ļ
ledzeniem
umysłowym). Osoby niepełnosprawne umysłowo w stopniu lekkim osi
Ģ
gaj
Ģ
poziom rozwoju
intelektualny 12 letniego dziecka o rozwoju prawidłowym. Osoby te charakteryzuj
Ģ
si
ħ
najłagodniejsza form
Ģ
niedorozwoju umysłowego.
Wygl
Ģ
d zewn
ħ
trzny i rozwój fizyczny cz
ħ
sto nie odbiegaj
Ģ
od wygl
Ģ
du zewn
ħ
trznego
i rozwoju fizycznego ich rówie
Ļ
ników w normie intelektualnej. Niedorozwojowi ulegaj
Ģ
u nich
przede wszystkim czynno
Ļ
ci poznawcze, takie jaki: spostrzeganie, wyobra
Ņ
nia, pami
ħę
, uwaga,
my
Ļ
lenie i orientacja społeczna. (S
ħ
kowska 1982, za: Sowa 1998).
Spostrzegaj
Ģ
one wolniej, mniej dokładnie i w w
ħŇ
szym zakresie. Wpływa to na analiz
ħ
i syntez
ħ
, która jest chaotyczna i niedokładna.
U upo
Ļ
ledzonych umysłowo w stopniu lekkim obok uwagi mimowolnej wyst
ħ
puje uwaga
dowolna, która jest nietrwała i łatwo odwracalna oraz charakteryzuje si
ħ
słab
Ģ
podzielno
Ļ
ci
Ģ
.
Konsekwencj
Ģ
tego s
Ģ
trudno
Ļ
ci, jakie napotykaj
Ģ
dzieci upo
Ļ
ledzone umysłowo
w wykonywaniu zada
ı
, wymagaj
Ģ
cych zwrócenia uwagi na kilka czynno
Ļ
ci jednocze
Ļ
nie.
Trudno
Ļ
ci w skupieniu uwagi powoduj
Ģ
wyst
ħ
powanie trudno
Ļ
ci w zapami
ħ
tywaniu.
U dzieci upo
Ļ
ledzonych umysłowo w stopniu lekkim wyst
ħ
puje słabsza ni
Ň
u rówie
Ļ
ników o prawidłowym rozwoju, pami
ħę
logiczna zarówno
Ļ
wie
Ň
a jak i trwała.
Szczególnie deficyt wyst
ħ
puj
Ģ
w procesie zapami
ħ
tywania zda
ı
i tre
Ļ
ci opowiada
ı
. Obserwuje
si
ħ
cz
ħ
sto zjawisko zwolnionej pami
ħ
ci, zwolnionego tempa przypominania. U niektórych osób
zdarzaj
Ģ
si
ħ
tak
Ň
e przypadki wyst
ħ
powania wybitnie dobrej pami
ħ
ci fotograficznej. Pami
ħę
mechaniczna jest na tyle dobra,
Ň
e dzieci s
Ģ
w stanie opanowa
ę
bogate słownictwo, przy czym
bierne słownictwo jest znacznie bogatsze od czynnego. Wyst
ħ
puje tak
Ň
e słaba u nich wierno
Ļę
3
pami
ħ
ci, gdy
Ň
po upływie krótkiego czasu wspomnienia ich wyra
Ņ
nie si
ħ
zamazuj
Ģ
. Dzieci nie
opowiadaj
Ģ
tego, co widziały, lecz jedynie to wszystko, co wiedz
Ģ
o danej rzeczy.
Osoby te maj
Ģ
równie
Ň
trudno
Ļ
ci w wyra
Ň
aniu swoich my
Ļ
li. My
Ļ
lenie ich ma charakter
konkretno – obrazowy i sytuacyjny. Polega na kojarzeniu wyobra
Ň
e
ı
i konkretów. Rozwój
my
Ļ
lenia tych osób zatrzymuje si
ħ
zazwyczaj w okresie operacji konkretnych. Potrafi
Ģ
one
dokonywa
ę
podstawowych operacji logicznych jednak z tym zastrze
Ň
eniem,
Ň
e operacje
te dotycz
Ģ
przedmiotów lub ich wyobra
Ň
e
ı
. Dzieci te s
Ģ
w stanie uj
Ģę
podobie
ı
stwo mi
ħ
dzy
dwoma, a nawet trzema poj
ħ
ciami konkretnymi. Potrafi
Ģ
tak
Ň
e zdefiniowa
ę
proste konkretne
poj
ħ
cia, a nie s
Ģ
zdolne prawidłowo definiowa
ę
poj
ħę
abstrakcyjnych. Wyst
ħ
puj
Ģ
ce u nich
zaburzenia w procesie abstrahowania i uogólniania powoduj
Ģ
,
Ň
e jako wa
Ň
ne cz
ħ
sto podaj
Ģ
szczegółowe cechy danego poj
ħ
cia. Ograniczona jest tak
Ň
e ich zdolno
Ļę
do rozumowania przez
analogi
ħ
, rozumowania indukcyjnego oraz dedukcyjnego. Maj
Ģ
one na tyle rozwini
ħ
t
Ģ
uwag
ħ
i pami
ħę
mechaniczna,
Ň
e opanowały do
Ļę
bogate słownictwo. Przy stosunkowo du
Ň
ym zasobie
słów, wypowiedzi tych dzieci s
Ģ
zwykle ubogie (stereotypowo
Ļę
, powtarzanie zasłyszanych
idiomów). Wyst
ħ
puj
Ģ
u nich trudno
Ļ
ci w przekazywaniu swoich my
Ļ
li w mowie wielozdaniowej,
nieudolnie buduj
Ģ
zdania, popełniaj
Ģ
bł
ħ
dy składniowe i stylistyczne, porozumiewaj
Ģ
si
ħ
z otoczeniem za pomoc
Ģ
równowa
Ň
ników zda
ı
i zda
ı
pojedynczych.
Emocje i rozwój społeczny jest mało zró
Ň
nicowany i słabo rozwini
ħ
ty, co
w konsekwencji prowadzi co niedorozwoju uczu
ę
wy
Ň
szych i moralnych, społecznych
i etycznych. W kontaktach społecznych, przejawiaj
Ģ
zachowania l
ħ
kowa impulsywno
Ļę
,
osłabienie.
Dzieci upo
Ļ
ledzone umysłowo w stopniu umiarkowanym,
maj
Ģ
trudno
Ļ
ci w tworzeniu
poj
ħę
abstrakcyjnych, rozró
Ň
niaj
Ģ
niektóre kształty, kolory, wielko
Ļ
ci, co potrafi
Ģ
zu
Ň
ytkowa
ę
podczas pracy. Wyst
ħ
puje u nich my
Ļ
lenie konkretno – obrazkowe oraz brak zdolno
Ļ
ci
dokonywania operacji logicznych. Posługuj
Ģ
si
ħ
ubogim słownictwem, a mowa ich cz
ħ
sto jest
niezrozumiała. Spostrzeganie ich jest spowolnione i nieadekwatne, co wi
ĢŇ
e si
ħ
ze słabo
rozwini
ħ
t
Ģ
funkcj
Ģ
analizy i syntezy. Nie dostrzegaj
Ģ
wyró
Ň
niaj
Ģ
cych si
ħ
rzeczy a wszystko
analizuj
Ģ
chaotycznie. Wyst
ħ
puje u nich słaba koncentracja uwagi mimowolnej oraz w
Ģ
ski jej
zakres. Osoby te na ogół s
Ģ
samodzielne w samoobsłudze, mog
Ģ
wykonywa
ę
proste prace
domowe i zarobkowe. Rozumiej
Ģ
proste sytuacje społeczne, na ogół potrafi
Ģ
wyrazi
ę
swoje
potrzeby, porozumiewa
ę
si
ħ
i współpracowa
ę
z innymi. Procesy emocjonalno – motywacyjne
charakteryzuj
Ģ
si
ħ
widocznymi potrzebami psychicznymi, wyst
ħ
puj
Ģ
intuicyjnie uczucia moralne
oraz słaba kontrola nad pop
ħ
dami. Mo
Ň
liwy do osi
Ģ
gni
ħ
cia poziom rozwoju intelektualnego to
poziom 7-8 letniego dziecka o rozwoju prawidłowym.
Dziecko upo
Ļ
ledzone umysłowo w stopniu znacznym
spostrzegaj
Ģ
niedokładnie
i bardzo wolno. Wyst
ħ
puje uwaga mimowolna skupiona jedynie na silnych bod
Ņ
cach, która
charakteryzuje si
ħ
słab
Ģ
trwało
Ļ
ci
Ģ
. Pami
ħę
krótkotrwała i bardzo ograniczona. Słownik ich
ogranicza si
ħ
do kilku słów, czasem potrafi
Ģ
utworzy
ę
proste zdanie. Inteligencja ma charakter
sensoryczno – motoryczny. Osoby te wykazuj
Ģ
widoczne potrzeby psychiczne i oznaki
przywi
Ģ
zywania si
ħ
do osób i rzeczy. Wyst
ħ
puj
Ģ
cz
ħ
ste zaburzenia zachowania i intuicyjne
uczucia moralne. Potrzeby fizjologiczne załatwiaj
Ģ
cz
ħ
sto samodzielnie i potrafi
Ģ
wykonywa
ę
szereg czynno
Ļ
ci z zakresu samoobsługi. Potrafi
Ģ
porozumiewa
ę
si
ħ
w prostych sprawach
i rozumie
ę
proste sytuacje. Umiej
Ģ
tak
Ň
e samodzielnie si
ħ
porusza
ę
w bliskiej okolicy.
W specjalnych warunkach przyuczeni do prostych prac wykonuj
Ģ
j
Ģ
zupełnie dobrze i osi
Ģ
gaj
Ģ
niewielkie zarobki. Mo
Ň
liwy do dosi
ħ
gni
ħ
cia dla nich poziom rozwoju intelektualnego to poziom
dziecka 5 - 6 letniego o rozwoju prawidłowym.
4
U osób upo
Ļ
ledzonych w stopniu gł
ħ
bokim
wyst
ħ
puje du
Ň
e zró
Ň
nicowanie od braku
percepcji, uwagi mimowolnej i pami
ħ
ci do cz
ħ
stego ich wyst
ħ
powania. Mowa u tych osób
ogranicza si
ħ
do wydawania nieartykułowanych d
Ņ
wi
ħ
ków, dzieci te na ogół nie mówi
Ģ
i nie
rozumiej
Ģ
mowy. Czasem spotyka si
ħ
u nich znajomo
Ļę
kilku pojedynczych prostych wyrazów,
rozumienie prostych słów i prostych polece
ı
. Rozwój społeczny charakteryzuje si
ħ
całkowitym
brakiem czynno
Ļ
ci regulacyjnych. Osobniki takie
Ň
yj
Ģ
tylko chwil
Ģ
bie
ŇĢ
c
Ģ
. Nie potrafi
Ģ
nauczy
ę
si
ħ
wykonywania najprostszej r
ħ
cznej pracy. Wymagaj
Ģ
stałej troski o zabezpieczenie
swoich podstawowych potrzeb. Nie potrafi
Ģ
samodzielnie dba
ę
o swoje bezpiecze
ı
stwo i z tego
wzgl
ħ
du wymagaj
Ģ
opieki. Cz
ħ
sto nabywaj
Ģ
takie nawyki, jak: jednostajne uderzanie w stół.
Wykazuj
Ģ
widoczne potrzeby psychiczne i oznaki przywi
Ģ
zania si
ħ
do osób i rzeczy. Mo
Ň
liwy
do osi
Ģ
gni
ħ
cia poziom rozwoju intelektualnego to poziom 3 letniego dziecka rozwijaj
Ģ
cego si
ħ
prawidłowo.
Ortodydaktyka jest działem dydaktyki ogólnej, która zajmuje si
ħ
ustaleniem celów,
zasad i przebiegu procesów nauczania jednostek upo
Ļ
ledzonych umysłowo.
W naszym kraju kształcenie uczniów z orzeczonym nauczaniem specjalnym odbywa si
ħ
przede wszystkim w szkołach specjalnych i o
Ļ
rodkach szkolno – wychowawczych.
W my
Ļ
l obowi
Ģ
zuj
Ģ
cych przepisów prawnych, rodzice maj
Ģ
prawo wyboru formy
edukacji dla swojej córki czy swojego syna. Władze o
Ļ
wiatowe zobowi
Ģ
zane s
Ģ
do tworzenia
korzystnych dla rozwoju dziecka warunków kształcenia i wychowywania. Równie
Ň
w
Ļ
wietle
przepisów polskiej ustawy o
Ļ
wiatowej dziecko niepełnosprawne nie powinno by
ę
traktowane
jako ,,ucze
ı
specjalny”, ale jako ucze
ı
o indywidualnych i specyficznych potrzebach
edukacyjnych. Ka
Ň
demu dziecku nale
Ň
y stwarza
ę
optymalne warunki do osi
Ģ
gni
ħ
cia
najwy
Ň
szego poziomu rozwoju fizycznego, psychicznego i społecznego.
Problem formy kształcenia osób niepełnosprawnych od lat wywołuje kontrowersyjne
dyskusje. Społecze
ı
stwo niewiele wie o metodach pracy i funkcji szkół specjalnych, a rodzice
z przykro
Ļ
ci
Ģ
przyjmuj
Ģ
do wiadomo
Ļ
ci nie tylko diagnoz
ħ
stwierdzenia upo
Ļ
ledzenia ich
dziecka, czy inn
Ģ
niepełnosprawno
Ļę
, ale tak
Ň
e decyzj
ħ
skierowania do szkoły specjalnej.
Celem ortodydaktyki jest dostosowanie procesu nauczania do indywidualnych
mo
Ň
liwo
Ļ
ci i potrzeb psychofizycznych jednostki, próba wł
Ģ
czenia dzieci do społecze
ı
stwa
poprzez imprezy o charakterze społecznym, d
ĢŇ
enie do integracji społecznej,
do przezwyci
ħŇ
ania izolacji dzieci o obni
Ň
onej sprawno
Ļ
ci edukacyjnej.
Celem szkoły specjalnej jest: (…) wszechstronny rozwój i rewalidacja społeczna uczniów
oraz wychowywanie ich na twórczych obywateli w stopniu dla nich dost
ħ
pnym ze wzgl
ħ
du na
rodzaj i stopie
ı
upo
Ļ
ledzenia a w szczególno
Ļ
ci:
•
przygotowanie do pracy, ukształtowanie zamiłowania i szacunku do pracy,
rozbudzenie i umocnienie poczucia obowi
Ģ
zku i dyscypliny społecznej, wdro
Ň
enie do
poszanowania mienia społecznego. (J. Sowa 1998).
Termin szkoła specjalna w rozumieniu obowi
Ģ
zuj
Ģ
cych przepisów obejmuje wszystkie szczeble
edukacji specjalnej, a zatem:
•
przedszkole specjalne;
•
szkoły podstawowe specjalne;
•
gimnazja specjalne;
•
szkoły zawodowe specjalne.
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]