tekst Małgorzaty Dudy, szkoła
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Małgorzata DudaBEZROBOCIE SPECYFIKA POLSKAPraca wyróżnia człowieka wród reszty stworzeń, których działalnoci zwišzanej z utrzymaniem życia nie można nazywać pracš tylko człowiek jest do niej zdolny, i tylko człowiek jš wykonuje, wypełniajšc równoczenie pracš swoje bytowanie na ziemi. Stan bezrobocia sytuuje człowieka jako narzędzie produkcji, w konsekwencji prowadzi do zatracenia jego osobowej godnoci. Kociół naucza, że prawo do pracy jest jednym z podstawowych praw do życia, więc jego ograniczenie lub negacja podważa podmiot pracy, znosi odpowiedzialnoć za dobro wspólne, uczy postawy niechęci do pracy, stwarza poczucie frustracji w konsekwencji alienacji i odrzucenia przez społeczeństwo. Samo bezrobocie nie jest zjawiskiem nowym na ziemiach polskich. Okres rozwoju przemysłu kapitalistycznego na przełomie XIX i XX wieku zaowocowały pojawieniem się nowych rzesz ludnoci poszukujšcych pracy zarobkowej. Szczególnie bolesne, dla odrodzonej państwowoci polskiej okazały się lata trzydzieste ubiegłego stulecia i fala recesji gospodarczej, która ogarnęła cały ówczesny wiat. Sytuacja uległa zmianie po II wojnie wiatowej. Szybki wzrost produkcji przemysłowej po 1945 roku przyniósł zmiany w strukturze społecznej: olbrzymie rzesze ludnoci z rolnictwa zostały przesunięte do szybko rozwijajšcego się rzemiosła i przemysłu. Nowy ustrój polityczny nie dopuszczał istnienia bezrobocia. Jednak faktycznie Polska była krajem o wysokim bezrobociu, ale ukrytym w praktyce istniało bowiem wiele nieproduktywnych stanowisk pracy.Poczštek lat dziewięćdziesištych przyniósł kolejne zmiany, wraz z przebudowš gospodarki. Wystšpił gwałtowny wzrost liczby osób pozbawionych pracy i spowodował, że bezrobocie pojawiło się prawie natychmiast jako najpoważniejszy problem reformujšcego się państwa. Szybko wzrastajšce bezrobocie przerodziło się w zjawisko o skali masowej i spowodowało dramatycznš sytuację na krajowym rynku pracy: nadmiar ršk do pracy ustšpił niedoborowi oferowanych miejsc pracy. Mimo, że sytuacja ta jest zjawiskiem płynnym, to generalnie rynek pracy nie był i nadal nie jest w stanie wchłonšć wzrastajšcej liczby bezrobotnych. Najbardziej widocznym wskanikiem tych zmian było pojawienie się bezrobocia, które majšc wyranie polskie oblicze, cechuje się:gwałtownym wzrostem mimo, że dzisiaj nie ma już takich gwałtownych wzrostów bezrobocia, jak w pierwszych latach zmian spowodowanych masowymi zwolnieniami grupowymi, to jego stopa nieustannie wzrasta, a nowe zwolnienia grupowe sš cišgle aktualne;wyranš selektywnociš polskie bezrobocie to przede wszystkim problem ludzi młodych (przed 35 rokiem życia), kobiet oraz relatywnie nisko wykształconych;zróżnicowaniem geograficznym najwyższe stopy bezrobocia występujš w regionach zdominowanych przez rolnictwo, tradycyjne branże przemysłu ciężkiego i wydobywczego lub o jednej, dominujšcej branży przemysłowej;charakterem recesyjnym niektórych gałęzi przemysłu rodzime bezrobocie jest zwišzane głównie z kryzysem produkcji, a zwolnienia masowe, system podatkowy i upadek eksportu ten kryzys pogłębia;starzeniem się bezrobocia bezrobocie naszego kraju ma wymiar strukturalny i długookresowy powyżej 12 miesięcy co prowadzi do negatywnych skutków we wszystkich sferach życia, łšcznie z pogorszeniem sytuacji materialnej i zdrowotnej wielkich grup społecznych.Powyższe cechy polskiego bezrobocia podkrelajš jego specyfikę zwišzanš zpoprzednim okresem politycznym i strukturš gospodarki narodowej, współczesnš strategiš przemian, mentalnociš samych bezrobotnych oraz osób, które zostały powołane do instytucji wspomagajšcych walkę z tym zjawiskiem. Jednak dominujšcym czynnikiem jest recesja w wielu branżach i regionach co przy braku rodzimego kapitału utrudnia przeciwdziałanie zjawisku bezrobocia. Wydaje się oczywistym fakt, że dopóki nie nastšpi wyrany rozwój gospodarki, nie ma szans na skutecznš poprawę na rynku pracy.Jednym z pierwszych efektów transformacji gospodarczej było pojawienie się bezrobocia w skali dotšd niespotykanej pierwsze dwa lata (1992 1993) wskazujš na 3 miliony bezrobotnych. Póniejsze okresy charakteryzuje względny spadek lub ponowny wzrost stopy bezrobocia. Jest to efekt nie tyle poprawy koniunktury na rynku pracy, co zmiana przepisów dotyczšcych tego rynku: poczštkowe liberalne i korzystne dla bezrobotnych przepisy zostały zaostrzone, szczególnie odnonie przyznawania zasiłków, czasu trwania tego wiadczenia oraz jego zróżnicowanej wysokoci. Obecnie polskie bezrobocie ma charakter strukturalny, czyli występuje nadwyżka siły roboczej w większoci działów gospodarki.Drugš, istotnš cechš jest duże zróżnicowanie rozmiarów i natężenia bezrobocia w przekroju regionalnym. W trudnym położeniu pozostajš słabo rozwinięte rolnicze regiony północnej Polski, gdzie występuje dodatkowo spucizna po upadłych państwowych gospodarstwach rolnych (PGR ach), ze zdewastowanš infrastrukturš gospodarczš i mieszkaniowš oraz tzw. ciana wschodnia. Dodatkowo tamtejsza ludnoć cechuje się niskimi kwalifikacjami zawodowymi, małš mobilnociš przestrzennš oraz narastajšcš apatiš w samodzielnym działaniu. Kryzys nie ominšł także województw opartych przede wszystkim na jednej branży, np.: wydobywczej, włókienniczej czy stoczniowej. Najniższe poziomy bezrobocia występujš w miastach o dużym stopniu urbanizacji, gdzie rozwijajš się zróżnicowane gałęzie przemysłu i usług. Sš takie regiony w kraju, gdzie stopa bezrobocia sięga powyżej 30%, ale i takie, które mieszczš się poniżej redniej stopy krajowej Tworzenie specjalnych stref ekonomicznych, w celu przeciwdziałania bezrobociu, niewiele pomogło. Przeciwnie obniżyło to skutecznoć podjętych działań. Okazuje się, że miejsce zamieszkania jest ważnš cechš poważnie różnicujšc bezrobotnych. Szanse pozyskania pracy w województwach rolniczych sš wielokrotnie mniejsze niż w województwach uprzemysłowionych. Niepokojšcym jest fakt, że obserwuje się trwałoć tego zjawiska. Należy dodatkowo pamiętać, że w rodowisku wiejskim oprócz bezrobocia jawnego, istnieje bezrobocie ukryte, które oznacza, że w gospodarstwach rolnych pracuje więcej ludzi niż wymaga tego potrzeba.Innš cechš rozpatrywanego zjawiska jest narastajšce bezrobocie ludzi młodych i kobiet. Udział ludzi młodych (do 30 roku życia) wród ogółu zatrudnionych jest największy sporód wszystkich kategorii wiekowych i wynosi ponad 1/3 zarejestrowanych. Natomiast najdłużej bezrobotnymi pozostajš ludzie w przekroju wiekowym 30 54 lata. Prowadzone w ostatnim dziesięcioleciu badania wykazujš, że polska szkoła dostarcza absolwentów dobrze przygotowanych teoretycznie, natomiast brakuje im umiejętnoci praktycznych. Zmniejszajšca się iloć zakładów pracy ogranicza szanse na odbycie praktyki zawodowej. Do tych trudnoci dochodzš tradycje rodzinne w zakresie kształcenia, miejsce zamieszkania i sytuacja materialna. Większš dozš optymizmu na znalezienie pracy wykazujš absolwenci szkół wyższych; bardziej pesymistyczni sš natomiast młodzi z terenów wiejskich. Mechanizmy, które majš pomóc w przezwyciężaniu widma bezrobocia, niestety, nie przynoszš oczekiwanych rezultatów. Składa się na to wiele przyczyn, z których mentalnoć, stereotyp bezrobotnego i brak poprawy sytuacji gospodarczej państwa należš do najważniejszych. Niejakim optymizmem napawa fakt, że absolwenci coraz lepiej poznajš mechanizmy działania rynku pracy i tym samym sš bardziej skłonni do przekwalifikowania czy podwyższania dotychczasowego wykształcenia, upatrujšc w tym możliwoci pozyskania pracy.Drugš grupš społecznš, silnie dotkniętš bezrobociem, sš kobiety. W ostatnich latach prawie połowa populacji kobiet nie mogła znaleć pracy. Paradoksalnie wykształcenie oczekujšcych na pracę kobiet jest wyższe niż mężczyzn i nie zależy to od miejsca zamieszkania. Składa się na to wiele przyczyn: mniejsza liczba zawodów wykonywanych przez kobiety, postrzeganie przez pracodawców w kategorii mniej dyspozycyjnych; czynniki kulturowe, przyzwalajšce na bezrobocie kobiet, jako strażniczek domowego ogniska czy obniżajšcy się preferowany wiek kobiet młode, o wysokich kwalifikacjach i dużym dowiadczeniu.Symptomem bezrobocia strukturalnego jest wysoki udział długotrwale bezrobotnych oraz znaczny udział powrotnego bezrobocia. Do, wymienionych już wczeniej wskaników tego zjawiska należy jeszcze dodać słabo rozwiniętš sieć dróg i systemu połšczeń oraz trudnoci występujšce na rynku mieszkaniowym. W zmniejszeniu różnic w rozmieszczeniu terytorialnym bezrobocia mogłaby pomóc dostępnoć rodków komunikacji grupowej, czy przygotowana baza hotelowa i mieszkaniowa, np. pod wynajem, która pozwoliłaby na podjęcie pracy oddalonej od miejsca stałego zamieszkania. Niestety sytuacja polskich dróg jest zła, a o dostępnoci mieszkania na wynajem nie ma co marzyć: sš zbyt drogie.Niepokój wzbudza także zjawisko częstego powrotu do statusu bezrobotnego. Wród wielu przyczyn wskazuje się na niedostosowania prawne czy zbytni fiskalizm państwa. Nie dziwi więc fakt, że pracodawca przyjmujšc bezrobotnego do pracy, często stosuje wybieg umowy-zlecenia, by zmniejszyć koszty produkcji przez nieodprowadzanie składki ZUS. Coraz częciej łamane jest prawo pracy, np. przez wydłużanie obowišzujšcej liczby godzin zatrudnienia i ucišżliwoć warunków pracy. Nagminne jest zatrudnianie na tzw. okres próbny, który jest czasem bezskładkowym, po którym nie przedłuża się umowy z pracownikiem. Nie można wykluczyć także motywacji samych bezrobotnych i ich chęci do wyłudzenia prawa do zasiłku. Oferowane miejsca pracy w sektorze prywatnym majš często charakter nietrwały (silna konkurencja rynkowa powoduje upadłoć wielu firm). Polska nie wprowadziła jeszcze indywidualnego systemu ubezpieczeń od bezrobocia, a zasiłki dla bezrobotnych sš obecnie zbyt niskie w porówn...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]